Weg met het nieuws! (bron: NRC Next 1-10-2011)
Posted by Pro Wisorio on Thursday, September 1, 2011 Under: boeken
Het uiterst zichtbare misleidt ons.
Het moderne nieuwsbombardement verwart ons denken, het smoort onze creativiteit en het verpest ons concentratievermogen. Rolf Dobelli roept zijn lezers op af te kicken van de nieuwsverslaving. ‘Waarom zou je je geest weggeven?’
Dit artikel is het tegengif tegen nieuws. Het bevat veel tekst, er vluchtig doorheen bladeren zit er niet in. Door de overconsumptie van nieuws kunnen veel mensen niet meer goed lezen, meer dan vier pagina’s achter elkaar is al snel een worsteling. Dit essay laat zien hoe je uit die val kunt komen, tenminste, als je er niet al veel te stevig in zit.
Proloog: Nieuws is voor de geest wat suiker is voor het lichaam
Wij zijn zo goed geïnformeerd, en toch weten we zo weinig. Waarom?
We zijn in deze treurige toestand beland, omdat we tweehonderd jaar geleden een giftige vorm van kennis hebben uitgevonden die we ‘nieuws’ noemen. Het is hoog tijd voor een tegengif: we moeten inzien wat de schadelijke gevolgen van nieuws zijn voor het individu en de maatschappij, zodat we de noodzakelijke stappen kunnen nemen om ons ertegen te beschermen,
Diep van binnen zijn mensen holbewoners in pakken en jurken. Onze hersenen zijn gemaakt voor de jager-verzamelaaromgeving, waarin we ooit leefden in kleine groepen, van 25 tot 100 mensen, met een beperkte voedsel- en informatiebronnen. Nu wordt ons brein (en ons lichaam) geconfronteerd met een wereld die geheel tegenovergesteld is aan die oerwereld. Dat leidt tot grote risico’s en tot ongepast, ja gevaarlijk gedrag.
De gelukkigen onder ons hebben de laatste paar decennia begrepen wat de risico’s zijn van een leven met een overdaad aan voedsel (obesitas, diabetes). Zij hebben hun dieet aangepast. Maar de meesten van ons beseffen niet dat nieuws voor de geest is wat suiker is voor het lichaam. Nieuws is gemakkelijk te verteren. De media voeren ons met triviale zaken, steeds in hapklare brokken. Weetjes, die niet werkelijk over onze levens gaan en geen denkwerk vereisen. We raken zelden verzadigd. Wat ons niet lukt bij het lezen van boeken en lange, moeilijke tijdschriftartikelen (waarbij we moeten nadenken), lukt ons wel bij eindeloze, kleine nieuwsflitsen: we kunnen ze blijven eten, deze felgekleurde snoepjes voor de geest.
Twintig jaar geleden stonden we versteld van de voedseloverdaad. Nu gebeurt hetzelfde met de overdaad aan informatie. We beginnen eindelijk in te zien hoe giftig nieuws kan zijn, en we leren hoe we de eerste stapjes moeten nemen op weg naar een informatiedieet.
Dit is mijn poging om die giftige gevaren van nieuws te laten zien en een paar aanbevelingen te doen om ermee om te gaan. Ik leef nu al een jaar zonder nieuws, ik zie en voel de effecten van deze vrijheid en kan er uit de eerste hand over schrijven: minder verstoring, meer tijd, minder onrust, diepere gedachten, meer inzichten. Het is niet makkelijk, maar het is het waard.
1. Nieuws misleidt ons systematisch
Nieuwsberichten vertegenwoordigen de echte wereld niet. Onze hersenen zijn gemaakt voor de registratie van zichtbare, grote, schandalige, sensationele, schokkende, persoonlijke, verhalende, snel veranderende, luide én hevige prikkels. Ons brein heeft veel minder aandacht voor subtiele brokjes informatie die zich langzaam ontwikkelen en die klein zijn, abstract, dubbelzinnig, complex en stil. Nieuwsorganisaties houden systematisch rekening met deze vooroordelen van onze hersenen.
Nieuwsmedia richten zich doorgaans op datgene wat direct zichtbaar is. Ze tonen vrijwel alle informatie die ze produceren met aangrijpende verhalen en schokkende foto’s. Ze negeren systematisch genuanceerde en onverhoedse informatie, zelfs als die belangrijker is. Nieuws eist onze aandacht op, zo werkt het businessmodel van de media. Zelfs als de media geen advertenties zouden willen verkopen, dan nog zouden we hun nieuwsverhalen opslorpen omdat ze gemakkelijk verteerbaar zijn en, oppervlakkig gezien, best lekker. Maar het uiterst zichtbare misleidt ons.
Neem de volgende gebeurtenis. Een auto rijdt over een brug en de brug stort in. Waarop concentreren media zich? Op de auto. Op de persoon in de auto. Waar hij vandaan kwam, wat hij verder nog van plan was in het leven. Of, als hij het ongeluk heeft overleefd, hoe hij het ervaarde. Wat voor persoon hij is of was. Kortom, allemaal totaal irrelevant. Want wat is wel belangrijk? De structuur van de brug. Daaruit kunnen we lessen trekken.
De auto doet er niet toe. Iedere auto had de instorting van de brug kunnen veroorzaken. Het had ook een harde windvlaag kunnen zijn of een hond die over de brug wandelde. Waarom richten de media zich op de auto? Omdat het opvallend is, dramatisch, omdat het om een persoon gaat en omdat het nieuws is dat goedkoop te produceren is.
Omdat we het nieuws volgen, lopen we rond met een volkomen verkeerd gevoel voor risico’s.
Terrorisme wordt overschat, chronische stress wordt onderschat.
De val van de Lehman Brothers-bank wordt overschat, onverantwoord omgaan met belastinggeld wordt onderschat.
Astronauten worden overschat, verpleegsters worden onderschat.
Britney Spears wordt overschat, de klimaatrapporten van het IPCC worden onderschat.
Vliegtuigongelukken worden overschat, antibioticaresistentie wordt onderschat.
We zijn niet rationeel genoeg om te worden blootgesteld aan het opruiende nieuws van de media. Dat is gevaarlijk: we blijven na nieuwsconsumptie zitten met een gevoel van waarschijnlijkheid, het inschatten van echte gevaren wordt daardoor een stuk moeilijker. Als je een vliegtuigongeluk op tv ziet zal dat je houding tegenover vliegen veranderen, ongeacht de werkelijke risico’s, ongeacht hoe slim je bent. En je moet niet denken dat je die invloed kunt compenseren met je eigen denkvermogen en je eigen overwegingen. Je zou zeggen dat bankieren en economen ‘nieuwsgedragen’ gevaren wel kunnen doorzien, maar ze hebben laten zien dat ze dat echt niet kunnen. Er is maar één oplossing: sluit je volkomen af van nieuwsconsumptie.
2. Nieuws is irrelevant
Noem één artikel uit de ongeveer tienduizend nieuwsverhalen die je de laatste twaalf maanden hebt gelezen. Eén verhaal dat je las en dat je hielp een betere beslissing te nemen over belangrijke zaken in je leven, je carrière, je bedrijf. En vergelijk dat met wat je zou hebben geweten als je die hoeveelheid nieuws niet had verzwolgen.
De kern is: de consumptie van nieuws is irrelevant vergeleken met de krachten die er écht toe doen in je leven. Op z’n best is nieuws vermakelijk, maar het blijft irrelevant.
Neem eens aan dat, hoe onwaarschijnlijk ook, je één nieuwsbericht vindt dat de kwaliteit van je leven ingrijpend verbetert. En vergelijk dat met hoe je leven was gelopen als je dat bericht niet had gelezen of gezien. Hoeveel triviale berichten hebben je hersenen moeten verwerken om tot dat ene relevante bericht te komen? En die vraag is dan nog een analyse achteraf. Vooruitkijkend kunnen we onmogelijk de waarde van nieuws herkennen voordat we het zien, dus zijn we gedwongen om alles van het nieuwsbuffet te verorberen. Is het dat waard? Waarschijnlijk niet.
Achteraf gezien deed het nieuws uit 1914 over de moord in Sarajevo alle andere berichten verbleken. Maar de moord in Sarajevo was slechts een van de vele duizenden verhalen die die dag circuleerden. Geen enkele nieuwsorganisatie behandelde deze historisch essentiële moord als ook maar iets meer dan de zoveelste politiek geïnspireerde moord.
De eerste internetbrowser verscheen in 1995. De geboorte van dit enorm belangrijke stuk software haalde nauwelijks de pers ondanks de toekomstige gevolgen van die browser.
Mensen vinden het erg moeilijk om te herkennen wat relevant is. Het is veel makkelijker om te herkennen wat nieuw is. We zijn niet toegerust met voelsprieten voor relevantie. Relevantie komt niet vanzelf. Nieuws wel. Daarom houden de media zich vooral bezig met wat nieuw is (als onze geest andersom zou redeneren, zouden de media zich zeker meer richten op wat relevant is). De strijd tussen relevantie en wat nieuw is, dat is de fundamentele strijd van de moderne mens.
Nieuws overspoelt je met een wereldbeeld dat niet relevant is in je leven. Wat is relevantie? Het betekent: wat belangrijk is voor jou persoonlijk. Relevantie is een persoonlijke keuze. Gebruik daar niet de media voor. Voor de media is slechts relevant wat goed verkoopt: Darfur, Paris Hilton, een treinongeluk in China, een idioot wereldrecord (iemand die 78 cheeseburgers eet in een uur). Dit is de kern van het verdienmodel van de nieuwsindustrie. Het zegt te verkopen wat relevant is, maar levert slechts wat nieuw is.
Mediaorganisaties willen je laten geloven dat nieuws een soort competitief voordeel biedt. Veel mensen vallen daarvoor. We maken ons zorgen als we weggerukt zijn van de stortvloed aan nieuws. We worden bang dat we iets belangrijks missen. In werkelijkheid is nieuwsconsumptie een competitief nadeel. Hoe minder nieuws je consumeert, hoe meer voordeel je hebt.
Bang dat je ‘iets belangrijks’ mist? Mijn ervaring is: als er iets belangrijks gebeurt, hoor je er toch wel over, zelfs als je leeft in een cocon die je beschermt tegen nieuws. Betrouwbaarder dan welke nieuwsorganisatie ook zijn vrienden en collega’s die je over relevante gebeurtenissen vertellen. Hun verhalen hebben een belangrijke toegevoegde waarde, omdat ze je prioriteiten kennen en jij weet hoe zijzelf denken. Je zult ook veel meer leren over de écht belangrijke gebeurtenissen en sociologische veranderingen door erover te lezen in gespecialiseerde of diepgravende tijdschriften of goede boeken, en door te praten met mensen die er echt veel van weten.
3. Nieuws beperkt het inzicht
Nieuws legt je niets uit. Nieuwsberichtjes zijn kapotgeslagen luchtbelletjes aan de oppervlakte van een veel diepere wereld. De media zijn trots dat ze de feiten correct brengen, maar die zo geprezen feiten zijn slechts de bijverschijnselen van diepere oorzaken. De media en de nieuwsconsumenten denken dat het kennen van een lange lijst feitjes hetzelfde is als het begrijpen van de wereld.
Niet de ‘nieuwsfeiten’ doen ertoe, maar de lijnen die de feiten verbinden. Wat we echt willen is het onderliggende proces: begrijpen hoe dingen gebeuren.
Helaas slagen schrikbarend weinig media er in om die oorzakelijke verbanden uit te leggen. De onderliggende processen die bepalend zijn voor veranderingen in de maatschappij, de politiek of het milieu spelen zich grotendeels buiten ons blikveld af. Ze zijn ingewikkeld, niet-lineair en lastig te verhapstukken voor onze hersenen (en die van journalisten).
Waarom mikken media op lichtvoetigheid? Op de anekdotes, de schandalen, de human interest en de plaatjes? Het antwoord is simpel: die verhalen zijn goedkoper te produceren.
De echt belangrijke verhalen zijn non-verhalen: langzame, krachtige bewegingen die zich ontwikkelen buiten de radar van de journalist, maar met een veranderend effect.
De meeste mensen geloven dat meer informatie leidt tot betere beslissingen. De media ondersteunen dat geloof. Ja, dûh! Dat is in hun belang. Helpt het ophopen van feitjes je om de wereld te begrijpen? Jammer genoeg niet. Juist het omgekeerde: hoe meer ‘news factoids’ je verwerkt, hoe minder je snapt van het grote verhaal.
Er is geen enkel bewijs dat nieuwsjunkies betere beslissingen nemen. En ze zijn zéker niet succesvoller dan Jan met de pet op. Als meer informatie inderdaad zou leiden tot economisch succes, dan zou je verwachten dat journalisten aan de top van de inkomenspiramide staan. Dat is niet het geval. Integendeel. We hebben geen idee wat de sleutel is tot succes, maar het is in elk geval níét het vergaren van weetjes.
Het lezen van nieuws om de wereld te begrijpen is erger dan helemaal niets lezen. Het beste is: jezelf compleet afsluiten van je dagelijkse portie nieuws. Lees boeken. Lees serieuze tijdschriften. Schrok niet langer spetterende koppen op.
4. Nieuws is gif voor je lijf
Nieuws prikkelt het limbische hormoonsysteem continu. Paniekverhalen zorgen voor een stortvloed aan glucocorticoïden (cortisol). Dat ontregelt je immuunsysteem en remt de vrijgave van groeihormonen. Anders gezegd: je lichaam raakt in een chronische toestand van stress. Een hoog niveau van glucocorticoïden verstoort je spijsvertering, remt de groei (van cellen, haar, botten) en leidt tot nervositeit en verhoogde vatbaarheid voor infecties. De nieuwsconsument riskeert schade aan zijn gezondheid. Andere mogelijke bijwerkingen van nieuws: angst, agressie, tunnelvisie en gevoelloosheid.
5. Nieuws versterkt onze denkfouten enorm
Nieuws voedt de moeder aller cognitieve fouten: het zoeken naar bevestiging. We negeren automatisch bewijs dat onze vooroordelen weerlegt, ten gunste van bewijs dat die vooroordelen juist bevestigt. In de woorden van Warren Buffet: „Waar de mens het beste in is, is nieuwe informatie zo interpreteren dat alle bestaande conclusies in stand blijven.” Dat is confirmation bias. Nieuwsconsumptie, in het bijzonder van op maat gesneden nieuwstoevoer, verergert deze menselijke fout. Het resultaat is dat we rondwandelen in een wolk van schijnbaar bevestigende gegevens – terwijl onze theorieën over onszelf en de wereld onjuist kunnen zijn. We raken vatbaar voor overmoedigheid, nemen ondoordachte risico’s en beoordelen kansen verkeerd.
Nieuws voedt niet alleen de confirmation bias, het verergert ook een andere cognitieve fout: onze liefde voor verhalen. De story bias. Onze hersenen hunkeren naar verhalen die ‘logisch’ lijken – zelfs als ze niet overeenkomen met de werkelijkheid. En nieuwsorganisaties leveren die verzonnen verhalen al te graag. In plaats van de eenvoudige mededeling dat de aandelenmarkt is gekelderd (of gegroeid) met 2 procent, zeggen nieuwspresentatoren: „De markt is gekelderd met 2 procent wegens X.” Deze X kan een gunstige winstprognose van een bank zijn, angst over de euro, werkloosheidsstatistieken, een beslissing van de FED, een terroristische aanslag in Madrid, een metrostaking in New York, een handdruk tussen twee presidenten, alles eigenlijk.
Dit doet me denken aan de middelbare school. Mijn geschiedenisboek gaf zeven redenen (geen zes, geen acht) voor het uitbreken van de Franse Revolutie. Feit is dat we niet weten waarom de Franse Revolutie begon. En zeker niet waarom hij precies in 1789 uitbarstte. En we weten ook niet waarom de aandelenmarkt beweegt hoe hij beweegt. Te veel factoren hebben invloed op dat soort verschuivingen. We weten niet waarom een oorlog uitbreekt, waarom een technologische doorbraak gebeurt of waarom de olieprijs schommelt. Elke journalist die schrijft ‘de markt beweegt omdat X’ of ‘het bedrijf ging failliet door Y’ is een idioot. Natuurlijk, X kan een causale invloed hebben gehad, maar dat is verre van bewezen, en andere invloeden kunnen veel meer betekenis hebben. Nieuwsberichten bestaan grotendeels uit niets anders dan verhalen en anekdotes die de plaatsen innemen van samenhangende analyses. Ik heb genoeg van deze goedkope ‘verklaringen’ voor de wereld. Het is verkeerd. Het is irrationeel. Het zijn vervalsingen. En ik weiger mijn denken erdoor te laten besmetten.
6. Nieuws verhindert het denkproces
Denken vergt concentratie. Concentratie vergt ononderbroken tijd. Nieuwsberichten zijn een soort vrije radicalen die gedachten belemmeren. Nieuws is gemaakt om je te onderbreken. Nieuwtjes zijn virussen die je aandacht opeisen voor hun eigen doel. Dit gaat niet over het stelen van tijd (zie reden acht). Dit gaat over het onvermogen helder na te kunnen denken, omdat je jezelf hebt blootgesteld aan die verstorende, kunstmatige berichtenstroom.
Nieuws verandert ons in oppervlakkige denkers. Maar het is nog erger. Nieuws tast het geheugen hevig aan. Er zijn twee typen geheugen. De lange-termijncapaciteit is bijna oneindig, maar het kortetermijngeheugen is beperkt tot een minimum hoeveelheid moeilijk vast te houden informatie (probeer maar eens een tiencijferig telefoonnummer te herhalen nadat je het voor de eerste keer hebt gehoord). Het pad van korte- naar langetermijngeheugen is een flessehals in de hersenen, maar alles wat je wil begrijpen moet erdoorheen. Als deze weg is versperd, kan er niets doorheen. Omdat nieuws concentratie hindert, verzwakt daardoor het begrip.
Je bezoekt Parijs niet in een uur en je haast je niet door het Museum of Modern Art in twee minuten. Waarom niet? Omdat de hersenen opstarttijd nodig hebben. Concentratie opbouwen vergt ten minste tien minuten leestijd. In minder tijd zal je brein de informatie oppervlakkig en ternauwernood opslaan. Nieuwsartikelen zijn als een briesje tegen je wang. Stel jezelf de vraag: wat is de toptien nieuwsberichten van een maand geleden (die nu niet meer in het nieuws zijn)? Als je moeite had het te herinneren, dan ben je niet de enige. Waarom zou je iets willen consumeren dat niets toevoegt aan je kennis?
Online nieuws heeft een nog ergere invloed. In een onderzoek uit 2001 lieten twee Canadese wetenschappers zien dat begrip afneemt als het aantal hyperlinks in een document toeneemt. Waarom? Omdat telkens wanneer een link verschijnt, je hersenen op zijn minst de keuze moeten maken niet te klikken, wat op zichzelf al een afleiding is.
Nieuwsconsumenten laten zich bedriegen door irrelevantie, en online nieuwsconsumenten zijn de grootste sukkels. Nieuws verstoort. Het pakt je aandacht alleen om het vervolgens in de war te gooien. Samen met een glucosetekort in je bloed, is afleiding door nieuws de grootste hindernis voor heldere gedachten.
7. Nieuws verandert de structuur van je brein
Nieuws is verslavend. Van verhalen willen we weten hoe ze aflopen. En met honderden willekeurige verhaallijnen in ons hoofd, is dat verlangen moeilijk te negeren.
Maar waarom is nieuws verslavend? Als je eenmaal de gewoonte hebt het nieuws te volgen, zul je voortdurend de drang voelen naar méér nieuws. Je bent gericht op de snel bekend wordende gebeurtenissen, daarover wil je meer weten. Dat heeft te maken met de zogenaamde ‘long-term potentiation’ (LTP) en het beloningssysteem van het brein. Een verslaafde heeft steeds meer drugs nodig om aan zijn dagelijkse kick te komen, omdat de stimuleringsdrempel steeds hoger komt te liggen. Wanneer je je aandacht richt op andere zaken – literatuur bijvoorbeeld, of kunst, geschiedenis, dierensalons, whatever – dan zul je meer gefocust zijn op die dingen. Zo werkt het brein nu eenmaal.
De wetenschap ging er altijd vanuit dat ons brein – een verzameling hechte verbindingen, gevormd door honderd miljard neuronen in de schedel – grotendeels ‘af’ is op het moment dat je volwassen bent. Inmiddels weten we dat dat niet zo is. Het menselijk brein is zeer kneedbaar. Zenuwcellen gaan voortdurend nieuwe verbindingen aan. Zodra we afstemmen op een nieuw cultureel fenomeen, zoals het consumeren van nieuws, verandert ons brein. Onze aanpassing aan nieuws gebeurt op een biologisch niveau. Nieuws herprogrammeert ons. Dat betekent dat ons brein ook anders werkt als we even geen nieuws consumeren. En dat is gevaarlijk.
Hoe meer nieuws we tot ons nemen, hoe sterker we onze hersenen trainen in vluchtig kennisnemen en multitasken. Daarbij negeren we de hersendelen die nodig zijn voor nauwkeurig lezen en geconcentreerd nadenken. De meeste nieuwsconsumenten– zelfs als ze voorheen gretige boekenwurmen waren – verliezen het vermogen om lange artikelen of boeken tot zich te nemen. Na vier, vijf pagina’s worden ze moe. Hun concentratie neemt af, ze worden onrustig. En dat komt niet doordat ze ouder zijn geworden. Of doordat ze voor lezen geen tijd meer zouden hebben. Het komt doordat de fysieke structuur van hun brein verandert. Of, zoals hoogleraar Michael Merzenich (University of California, San Francisco), een pionier op het gebied van neuroplasticiteit, het omschrijft: „We trainen ons brein om het te richten op onzin.”
Grondig lezen is onmogelijk los te zien van van diep nadenken. Wanneer je nieuws consumeert, verandert je brein structureel. Je manier van denken wordt anders. Wie zijn concentratie en bezinning terug wil moet op een strikt nieuwsvrij dieet.
8. Nieuws heeft hoge kostenNieuws verspilt tijd. Het vraagt een buitensporig hoge prijs.
Nieuws belast de productiviteit op drie manieren. Ten eerste: bereken hoeveel tijd het je kost om nieuws te volgen. Dit is de tijd die je concreet verspilt aan het lezen van, luisteren of kijken naar het nieuws.
Ten tweede: tel de tijd op die het kost om daarna je concentratie te hervinden: de omschakeling. Dit is de tijd die je verspilt terwijl je probeert terug te komen bij wat je aan het doen was voordat het nieuws je onderbrak. Je moet alles weer op een rijtje zetten. Wat wilde je ook al weer gaan doen? Elke keer dat je je werk onderbreekt om naar het nieuws te kijken, kost het meer tijd om weer tot jezelf te komen.
Ten derde: nieuws leidt ons nog uren af nadat we de spannendste nieuwtjes van de dag hebben geconsumeerd. Nieuwsverhalen en foto’s schieten ons uren, soms zelfs dagen later nog te binnen. Constant onderbreken ze je gedachtenstroom. Waarom zou je dat jezelf aandoen?
Als je elke ochtend een kwartier de krant leest, tijdens de lunch een kwartier naar het nieuws kijkt en nog een kwartier voordat je gaat slapen, dan vreet dat een wezenlijke hoeveelheid tijd. Tel daar vijf minuten hier en daar op van nieuwsconsumptie tijdens je werk, plus de tijd dat je afgeleid bent en je je gedachten weer op orde moet brengen. Je verliest in totaal minstens een halve dag per week aan productieve uren. Een halve dag – en waarvoor?
Op wereldschaal is het verlies aan potentiële productiviteit enorm. Neem de terreuraanslagen in Mumbai van 2008, toen terroristen zo’n tweehonderd mensen vermoordden in een daad van huiveringwekkend exhibitionisme.
Stel je voor dat een miljard mensen gemiddeld een uur van hun aandacht wijdden aan de tragedie in Mumbai: door het nieuws te volgen, naar een deskundige op televisie te kijken, erover na te denken. Het getal is een wilde gok, maar de gok is niet zomaar een wild getal. India alleen al telt meer dan een miljard mensen. Velen van hen hebben het drama dagenlang gevolgd. Een miljard mensen vermenigvuldigd met een uur is een miljard uur, en dat is meer dan honderdduizend jaar. De gemiddelde levensverwachting wereldwijd is op dit moment 66 jaar. Bijna tweeduizend levens werden dus opgeslokt door nieuwsconsumptie. Dat is veel meer dan het aantal mensen dat in Mumbai werd vermoord. Welbeschouwd deelden de nieuwslezers ongewild het bed met de terroristen.
De aanslagen in Mumbai hadden tenminste nog concrete gevolgen. Maar kijk eens naar de uren die verloren gingen toen Michael Jackson doodging – de nieuwsverhalen hadden geen werkelijke inhoud, en miljoenen uren werden verspild.
Informatie is niet langer een schaars goed. Aandacht is dat wel. Waarom zou je het zo makkelijk weggeven? Je gaat niet zo onverantwoordelijk om met je geld, je goede naam of je gezondheid. Waarom zou je je geest weggeven?
9: Nieuws verpest het verband tussen reputatie en prestatie
Reputaties bepalen hoe mensen met elkaar samenwerken in een gemeenschap. Lang geleden bestond er een directe band tussen de reputatie van een individu en zijn werkelijke prestaties. Je zag hoe een stamgenoot in z’n eentje een tijger doodde en je verspreidde het nieuws over zijn moed. Met de opkomst van massamedia is het concept ‘roem’ onze samenleving binnengeslopen. Dit concept is misleidend omdat mensen doorgaans beroemd worden om redenen die van weinig belang zijn voor ons leven. De redenen waarom media filmsterren en nieuwslezers met roem worden overladen, zijn vaak dubieus. Nieuws tast de relatie tussen reputatie en prestatie aan. Het tragische is dat de sterrencultus de prestaties verdringt van degenen die meer inhoudelijk bijdragen aan de samenleving.
10. Nieuws wordt gemaakt door journalisten
Goede, professionele journalisten nemen de tijd voor een verhaal, controleren de feiten en denken het allemaal goed door. Maar zoals elke beroepsgroep kent ook de journalistiek incompetente, valse beoefenaars die niet de tijd – of het talent – hebben voor diepe analyse. Het verschil tussen een goed verzorgd verhaal van een professional en een nonchalant, glibberig haaststuk van een schrijver met een rancune is niet altijd duidelijk: het lijkt allemaal op nieuws. Mijn schatting: minder dan 10 procent van de nieuwsverhalen is origineel. En aan minder dan 1 procent ligt echte onderzoeksjournalistiek ten grondslag. Een Watergate wordt slechts één keer in de vijftig jaar onthuld. Veel journalisten flansen de rest van het nieuws bij elkaar uit nieuws dat door anderen is gemaakt, uit algemene kennis, uit oppervlakkige redeneringen en met alles wat ze op internet kunnen vinden. Sommige journalisten kopiëren elkaar of verwijzen naar oudere stukken, zonder dat altijd de tussentijdse correcties worden meegenomen. Door dat kopiëren en door het opnieuw kopiëren van de kopieën nemen de fouten en de irrelevantie van nieuwsverhalen toe.
11. Gemelde feiten zijn soms fout, voorspellingen altijd
Soms zijn gemelde feiten gewoon niet juist. Met steeds minder redactioneel budget bij grote nieuwsorganisaties, lijkt het checken van feiten een bedreigde stap te zijn in het nieuwsproces.
Het tijdschrift The New Yorker is legendarisch in het checken van feiten. Het verhaal gaat dat als een artikel het Empire State Building noemde, iemand van de afdeling ‘feiten checken’ naar buiten ging om visueel te verifiëren dat het gebouw er nog stond. Ik weet niet of dit verhaal waar is, maar het maakt een punt duidelijk. Tegenwoordig is de feitenchecker een bedreigde soort bij de meeste nieuwsorganisaties (hoewel nog steeds in leven bij The New Yorker).
Veel nieuwsverhalen bevatten voorspellingen, maar iets nauwkeurig voorspellenis onmogelijk in een complexe wereld. Overweldigend bewijs toont aan dat voorspellingen van journalisten en experts op het gebied van financiën, sociale ontwikkelingen, wereldwijde conflicten en technologie er bijna altijd compleet naast zitten. Dus waarom lezen we die zooi eigenlijk?
Hebben kranten de Eerste Wereldoorlog voorspeld, of de Grote Depressie, de seksuele revolutie, de ineenstorting van het Sovjetrijk, de opkomst van internet, resistentie tegen antibiotica, de daling van het Europese geboortecijfer of de explosie van het aantal depressies? Misschien vind je een of twee juiste voorspellingen in een zee van miljoenen onjuiste. Onjuiste voorspellingen zijn niet alleen nutteloos, ze zijn ook schadelijk.
Om de nauwkeurigheid van jouw eigen voorspellingen te verbeteren, laat het nieuws weg en gooi met een dobbelsteen. Of, als je klaar bent voor meer diepgang, lees boeken en goed geïnformeerde tijdschriften om de onzichtbare mechanismen te begrijpen die onze wereld aandrijven.
12. Nieuws is manipulatief
Onze evolutionair verleden heeft ons uitgerust met een goede onzin-detector in directe persoonlijke interacties. We ontdekken zonder na te denken manipulatie met aanwijzingen die verder gaan dan de gesproken taal. Het gaat om gebaren, gezichtsuitdrukkingen en tekenen van nervositeit zoals zweterige handpalmen, blozen, en lichaamsgeur. Omdat we in kleine groepen mensen leefden, kenden we ook bijna altijd de achtergrond van de boodschapper. Informatie was altijd voorzien van een uitgebreide verzameling extra gegevens. Tegenwoordig vinden zelfs zorgvuldige lezers het moeilijk en tijdrovend om onpartijdige nieuwsverhalen te onderscheiden van teksten met een particuliere agenda. Waarom doen we onszelf dat aan?
Verhalen worden geselecteerd of tendentieus weergegeven om adverteerders te behagen (advertising bias) of de eigenaars van de media (corporate bias), en elk medium heeft de neiging om te melden wat iedereen meldt, en om verhalen te vermijden die mensen beledigen (mainstream bias).
De pr-industrie is net zo groot als de nieuwsindustrie – het beste bewijs dat journalisten en nieuwsorganisaties kunnen worden gemanipuleerd, of in ieder geval beïnvloed of gestuurd. Bedrijven, belangengroepen en andere organisaties zouden niet zoveel geld uitgeven aan pr als het niet zou werken. En als spindokters journalisten kunnen manipuleren, die van nature sceptisch staan tegenover machtige organisaties, waarom denk je dan dat jij wel kan ontsnappen aan hun trucs?
Neem het verhaal van Nurse Nayirah. Nayirah was een 15-jarig meisje uit Koeweit die een getuigenis aflegde in het Amerikaanse Congres in de aanloop naar de Golfoorlog van 1991. Ze zei dat ze had gezien hoe Iraakse militairen baby’s hadden vermoord in Koeweit. Vrijwel elk medium meldde het verhaal. Het Amerikaanse publiek was verontwaardigd, wat er weer voor zorgde dat het Congres geneigd was om voor de oorlog te stemmen. Haar getuigenis, die door alle media destijds als geloofwaardig werd beschouwd, werd later beschouwd als oorlogspropaganda.
Journalistiek schetst een gemeenschappelijk beeld van de wereld en biedt een gemeenschappelijke verzameling verhalen om over de wereld te discussiëren. Het bepaalt de publieke agenda. Wacht: willen we echt dat nieuwsredacteuren de publieke agenda bepalen? Ik geloof dat het slecht is voor democratie als de media de agenda bepalen.
13. Nieuws maakt ons passief
Nieuwsverhalen gaan vrijwel altijd over zaken waarop je zelf geen invloed hebt. Dit creëert een fatalistische houding bij lezers.
Vergelijk dat eens met ons evolutionaire verleden, toen vrijwel ieder stukje nieuws kon leiden tot actie. Ons verleden bereidde ons voor om altijd te handelen als er nieuwe informatie was, maar nu worden we passief door de dagelijkse herhaling van nieuws waarvoor we geen bijpassende handeling hebben. Het tapt onze energie af, het vermoeit ons totdat we een wereldbeeld hebben dat pessimistisch is, ongevoelig, sarcastisch en fatalistisch. Als het menselijk brein stuit op een stortvloed van dubbelzinnige informatie waar je niets mee kan, dan kan de reactie zijn: passiviteit en slachtofferschap. De wetenschappelijke term daarvoor is ‘learned helplessness’: aangeleerde hulpeloosheid. Het is een beetje vergezocht, maar het zou me niet verbazen als de nieuwsconsumptie op zijn minst gedeeltelijk bijdraagt aan de wijdverspreide ziekte van depressie. Uitgezet op een tijdlijn valt de verspreiding van depressie bijna perfect samen met de groei en volgroeidheid van de massamedia. Toeval misschien, of misschien heeft het voortdurende bombardement van brand, hongersnood, overstroming en mislukking toch wel bijgedragen aan depressie ook al komen die droevige berichten over de vier F’s: (fire, famine, flood en failure) vaak van ver.
14. Nieuws geeft ons de illusie van zorgzaamheid
Kathleen Norris (met wie ik het vaak niet eens ben) zei het precies goed: „We willen graag geloven dat we nog altijd betrokken zijn als onze ogen wegzwerven van de nieuwslezer die de nieuwste wreedheid aankondigt, naar de sportuitslagen en het beursnieuws die langskomen aan de onderkant van het scherm. Maar het eindeloze bombardement van beeld en de stortvloed van woorden hebben ons ondoordringbaar voor medeleven gemaakt.”
Nieuws geeft ons een warm mondiaal gevoel. We zijn allemaal wereldburgers. We zijn allemaal verbonden. De planeet is een groot global village geworden, een dorp op wereldschaal. En we zingen ‘We Are the World’ en zwaaien met onze aanstekers in volmaakte harmonie met duizenden anderen. Dit geeft ons een gloeiend en wazig gevoel dat een illusie van zorgzaamheid oplevert waarmee we verder weinig opschieten. Deze aantrekkingskracht van alles dat getuigt van wereldwijde broederschap heeft de geur van een gigantische hersenschim. Want het is helemaal niet door nieuwsconsumptie dat wij met elkaar verbonden zijn. We zijn verbonden omdat we op elkaar reageren en handel drijven.
15. Nieuws doodt creativiteit
Alles wat we al weten beperkt onze creativiteit. Dit is een van de redenen waarom wiskundigen, romanschrijvers, componisten en ondernemers vaak het meest creatief zijn als ze jong zijn. Ze weten niet dat veel al eerder is geprobeerd. Hun hersenen opereren in een weidse onbewoonde ruimte die stimuleert om nieuwe ideeën te bedenken en na te jagen. Ik ken geen enkele echt creatieve geest die een nieuwsjunkie is – geen schrijver, geen componist, geen dokter, geen wetenschapper, geen muzikant, geen ontwerper, geen architect en geen schilder. En aan de andere kant ken ik een heel zootje van hevig niet-creatieve figuren die nieuws slikken als een drug.
De creativiteitdodende kracht van nieuws kan ook het gevolg zijn van iets simpelers wat al eerder aan de orde kwam: afleiding. Ik kan me niet voorstellen dat je nieuwe ideeën krijgt als je blootstaat aan de afleiding die nieuws altijd biedt. Als je oude oplossingen wilt bedenken: volg het nieuws. En als je zoekt naar nieuwe oplossingen: volg het niet.
Epiloog: wat moeten we dan doen?
Leef zonder nieuws. Gooi het er helemaal uit. Ga cold turkey. Maak nieuws zo ontoegankelijk als maar kan. Wis de nieuws-apps van je iPhone. Verkoop je tv. Zeg je krantenabonnementen op. En laat de kranten en tijdschriften die rondslingeren op luchthavens en stations gewoon liggen. Zet de startpagina van je browser niet op een nieuwssite. Start je browser met een site die nooit verandert, hoe droger hoe beter. Wis de nieuws-widgets van je bureaublad.
En als je dan toch de illusie wilt hebben dat je ‘niks belangrijks mist’, dan adviseer ik je om iedere week even op de samenvattingenpagina van de Economist te kijken. Maar niet langer dan vijf minuten.
Lees tijdschriften en boeken die de wereld verklaren – Science, Nature, The New Yorker, The Atlantic Monthly. Zoek tijdschriften die inzicht geven en die niet bang zijn om je de complexiteit van het leven te tonen en ook niet om je puur te amuseren. De wereld is gecompliceerd en dat kunnen we niet veranderen. Dus je moet lange en diepzinnige artikelen en boeken lezen die die complexiteit weerspiegelen. Probeer een boek per week te lezen. Of liever: twee of drie. Geschiedenis is goed. Net als biologie en psychologie. Op die manier ga je de onderliggende mechanismen van de wereld begrijpen. Kies voor diepte en niet voor breedte. En geniet van teksten die je echt interesseren. Geniet van het lezen.
De eerste week is het moeilijkst. Het besluit om niet het nieuws te checken terwijl je nadenkt vraagt discipline. Je bent in gevecht met een ingebouwde neiging van je brein. In het begin voelt het alsof je contact verliest of zelfs in sociaal isolement terechtkomt. Iedere dag wil je je favoriete website checken. Doe het niet! Blijf bij cold turkey afkicken. Dertig dagen geen nieuws. En na die dertig dagen zul je meer ontspannen houding tegenover nieuws staan. Je zult zien dat je meer tijd hebt, meer concentratie en meer begrip van de wereld.
Na een tijdje kom je erachter dat je ondanks je nieuwsblokkade geen belangrijke feiten hebt gemist. Als informatie echt belangrijk is voor je beroep, je bedrijf, je familie of je gemeenschap, dan zul je het op tijd horen: van je vrienden, van je schoonmoeder of van wie je ook verder ziet of spreekt. Als je bij je vrienden bent, vraag hun of er nog iets belangrijks is gebeurd in de wereld. Die vraag kan een geweldige conversation starter zijn. Maar meestal zal het antwoord zijn: ‘niet echt’.
Ben je bang dat een nieuwsvrij bestaan je een paria op feestjes maakt? Nou, misschien weet je dan niet dat Lindsay Lohan naar de gevangenis moest, maar je weet wel meer intelligente feiten. Over de culturele betekenis van het voedsel dat je eet, of over de ontdekking van planeten buiten ons zonnestelsel. Schaam je niet om je nieuwsdieet te bespreken. De mensen zullen gefascineerd zijn. Goed nieuws
De samenleving heeft journalistiek nodig – maar op een andere manier. Onderzoeksjournalistiek is belangrijk voor iedere samenleving. We hebben meer hardcore journalisten nodig, die zich ingraven in betekenisvolle verhalen. We hebben verslaggevers nodig die onze samenleving in de gaten houden en de waarheid achterhalen. Het belangrijkste voorbeeld is Watergate. Maar belangrijke ontdekkingen hebben niet per se de vorm van nieuws. Vaak is verslaggeving niet tijdgevoelig. Lange krantenartikelen en grondige boeken zijn prima vehikels voor onderzoeksjournalistiek – en nu je bent afgekickt van het nieuws, heb je daar ook alle tijd voor.
Disclaimer
Deze tekst vertegenwoordigt zo waarachtig mogelijk mijn denkbeelden op het moment van schrijven. Maar ik behoud mij het recht voor om van gedachten te veranderen wanneer ik maar wil.
(vertaling: redactie nrc.next)
Rolf Dobelli
De Zwitser Rolf Dobelli (1966) studeerde bedrijfswetenschappen en is bestuursvoorzitter van GetAbstract (The World’s Largest Library of Business Book Summaries). Hij introduceerde de jaarlijkse conferentie ZURICH.MINDS en schrijft wekelijks een column voor de Frankfurter Allgemeine Zeitung en boekrecensies voor de Washington Post.
Dobelli volgt het nieuws niet, hij leest alleen de wetenschapstijdschriften Science en Nature. Vorig jaar publiceerde hij op zijn site dobelli.com het hier vertaalde essay Why you should stay away from news (pdf).
Het moderne nieuwsbombardement verwart ons denken, het smoort onze creativiteit en het verpest ons concentratievermogen. Rolf Dobelli roept zijn lezers op af te kicken van de nieuwsverslaving. ‘Waarom zou je je geest weggeven?’
Dit artikel is het tegengif tegen nieuws. Het bevat veel tekst, er vluchtig doorheen bladeren zit er niet in. Door de overconsumptie van nieuws kunnen veel mensen niet meer goed lezen, meer dan vier pagina’s achter elkaar is al snel een worsteling. Dit essay laat zien hoe je uit die val kunt komen, tenminste, als je er niet al veel te stevig in zit.
Proloog: Nieuws is voor de geest wat suiker is voor het lichaam
Wij zijn zo goed geïnformeerd, en toch weten we zo weinig. Waarom?
We zijn in deze treurige toestand beland, omdat we tweehonderd jaar geleden een giftige vorm van kennis hebben uitgevonden die we ‘nieuws’ noemen. Het is hoog tijd voor een tegengif: we moeten inzien wat de schadelijke gevolgen van nieuws zijn voor het individu en de maatschappij, zodat we de noodzakelijke stappen kunnen nemen om ons ertegen te beschermen,
Diep van binnen zijn mensen holbewoners in pakken en jurken. Onze hersenen zijn gemaakt voor de jager-verzamelaaromgeving, waarin we ooit leefden in kleine groepen, van 25 tot 100 mensen, met een beperkte voedsel- en informatiebronnen. Nu wordt ons brein (en ons lichaam) geconfronteerd met een wereld die geheel tegenovergesteld is aan die oerwereld. Dat leidt tot grote risico’s en tot ongepast, ja gevaarlijk gedrag.
De gelukkigen onder ons hebben de laatste paar decennia begrepen wat de risico’s zijn van een leven met een overdaad aan voedsel (obesitas, diabetes). Zij hebben hun dieet aangepast. Maar de meesten van ons beseffen niet dat nieuws voor de geest is wat suiker is voor het lichaam. Nieuws is gemakkelijk te verteren. De media voeren ons met triviale zaken, steeds in hapklare brokken. Weetjes, die niet werkelijk over onze levens gaan en geen denkwerk vereisen. We raken zelden verzadigd. Wat ons niet lukt bij het lezen van boeken en lange, moeilijke tijdschriftartikelen (waarbij we moeten nadenken), lukt ons wel bij eindeloze, kleine nieuwsflitsen: we kunnen ze blijven eten, deze felgekleurde snoepjes voor de geest.
Twintig jaar geleden stonden we versteld van de voedseloverdaad. Nu gebeurt hetzelfde met de overdaad aan informatie. We beginnen eindelijk in te zien hoe giftig nieuws kan zijn, en we leren hoe we de eerste stapjes moeten nemen op weg naar een informatiedieet.
Dit is mijn poging om die giftige gevaren van nieuws te laten zien en een paar aanbevelingen te doen om ermee om te gaan. Ik leef nu al een jaar zonder nieuws, ik zie en voel de effecten van deze vrijheid en kan er uit de eerste hand over schrijven: minder verstoring, meer tijd, minder onrust, diepere gedachten, meer inzichten. Het is niet makkelijk, maar het is het waard.
1. Nieuws misleidt ons systematisch
Nieuwsberichten vertegenwoordigen de echte wereld niet. Onze hersenen zijn gemaakt voor de registratie van zichtbare, grote, schandalige, sensationele, schokkende, persoonlijke, verhalende, snel veranderende, luide én hevige prikkels. Ons brein heeft veel minder aandacht voor subtiele brokjes informatie die zich langzaam ontwikkelen en die klein zijn, abstract, dubbelzinnig, complex en stil. Nieuwsorganisaties houden systematisch rekening met deze vooroordelen van onze hersenen.
Nieuwsmedia richten zich doorgaans op datgene wat direct zichtbaar is. Ze tonen vrijwel alle informatie die ze produceren met aangrijpende verhalen en schokkende foto’s. Ze negeren systematisch genuanceerde en onverhoedse informatie, zelfs als die belangrijker is. Nieuws eist onze aandacht op, zo werkt het businessmodel van de media. Zelfs als de media geen advertenties zouden willen verkopen, dan nog zouden we hun nieuwsverhalen opslorpen omdat ze gemakkelijk verteerbaar zijn en, oppervlakkig gezien, best lekker. Maar het uiterst zichtbare misleidt ons.
Neem de volgende gebeurtenis. Een auto rijdt over een brug en de brug stort in. Waarop concentreren media zich? Op de auto. Op de persoon in de auto. Waar hij vandaan kwam, wat hij verder nog van plan was in het leven. Of, als hij het ongeluk heeft overleefd, hoe hij het ervaarde. Wat voor persoon hij is of was. Kortom, allemaal totaal irrelevant. Want wat is wel belangrijk? De structuur van de brug. Daaruit kunnen we lessen trekken.
De auto doet er niet toe. Iedere auto had de instorting van de brug kunnen veroorzaken. Het had ook een harde windvlaag kunnen zijn of een hond die over de brug wandelde. Waarom richten de media zich op de auto? Omdat het opvallend is, dramatisch, omdat het om een persoon gaat en omdat het nieuws is dat goedkoop te produceren is.
Omdat we het nieuws volgen, lopen we rond met een volkomen verkeerd gevoel voor risico’s.
Terrorisme wordt overschat, chronische stress wordt onderschat.
De val van de Lehman Brothers-bank wordt overschat, onverantwoord omgaan met belastinggeld wordt onderschat.
Astronauten worden overschat, verpleegsters worden onderschat.
Britney Spears wordt overschat, de klimaatrapporten van het IPCC worden onderschat.
Vliegtuigongelukken worden overschat, antibioticaresistentie wordt onderschat.
We zijn niet rationeel genoeg om te worden blootgesteld aan het opruiende nieuws van de media. Dat is gevaarlijk: we blijven na nieuwsconsumptie zitten met een gevoel van waarschijnlijkheid, het inschatten van echte gevaren wordt daardoor een stuk moeilijker. Als je een vliegtuigongeluk op tv ziet zal dat je houding tegenover vliegen veranderen, ongeacht de werkelijke risico’s, ongeacht hoe slim je bent. En je moet niet denken dat je die invloed kunt compenseren met je eigen denkvermogen en je eigen overwegingen. Je zou zeggen dat bankieren en economen ‘nieuwsgedragen’ gevaren wel kunnen doorzien, maar ze hebben laten zien dat ze dat echt niet kunnen. Er is maar één oplossing: sluit je volkomen af van nieuwsconsumptie.
2. Nieuws is irrelevant
Noem één artikel uit de ongeveer tienduizend nieuwsverhalen die je de laatste twaalf maanden hebt gelezen. Eén verhaal dat je las en dat je hielp een betere beslissing te nemen over belangrijke zaken in je leven, je carrière, je bedrijf. En vergelijk dat met wat je zou hebben geweten als je die hoeveelheid nieuws niet had verzwolgen.
De kern is: de consumptie van nieuws is irrelevant vergeleken met de krachten die er écht toe doen in je leven. Op z’n best is nieuws vermakelijk, maar het blijft irrelevant.
Neem eens aan dat, hoe onwaarschijnlijk ook, je één nieuwsbericht vindt dat de kwaliteit van je leven ingrijpend verbetert. En vergelijk dat met hoe je leven was gelopen als je dat bericht niet had gelezen of gezien. Hoeveel triviale berichten hebben je hersenen moeten verwerken om tot dat ene relevante bericht te komen? En die vraag is dan nog een analyse achteraf. Vooruitkijkend kunnen we onmogelijk de waarde van nieuws herkennen voordat we het zien, dus zijn we gedwongen om alles van het nieuwsbuffet te verorberen. Is het dat waard? Waarschijnlijk niet.
Achteraf gezien deed het nieuws uit 1914 over de moord in Sarajevo alle andere berichten verbleken. Maar de moord in Sarajevo was slechts een van de vele duizenden verhalen die die dag circuleerden. Geen enkele nieuwsorganisatie behandelde deze historisch essentiële moord als ook maar iets meer dan de zoveelste politiek geïnspireerde moord.
De eerste internetbrowser verscheen in 1995. De geboorte van dit enorm belangrijke stuk software haalde nauwelijks de pers ondanks de toekomstige gevolgen van die browser.
Mensen vinden het erg moeilijk om te herkennen wat relevant is. Het is veel makkelijker om te herkennen wat nieuw is. We zijn niet toegerust met voelsprieten voor relevantie. Relevantie komt niet vanzelf. Nieuws wel. Daarom houden de media zich vooral bezig met wat nieuw is (als onze geest andersom zou redeneren, zouden de media zich zeker meer richten op wat relevant is). De strijd tussen relevantie en wat nieuw is, dat is de fundamentele strijd van de moderne mens.
Nieuws overspoelt je met een wereldbeeld dat niet relevant is in je leven. Wat is relevantie? Het betekent: wat belangrijk is voor jou persoonlijk. Relevantie is een persoonlijke keuze. Gebruik daar niet de media voor. Voor de media is slechts relevant wat goed verkoopt: Darfur, Paris Hilton, een treinongeluk in China, een idioot wereldrecord (iemand die 78 cheeseburgers eet in een uur). Dit is de kern van het verdienmodel van de nieuwsindustrie. Het zegt te verkopen wat relevant is, maar levert slechts wat nieuw is.
Mediaorganisaties willen je laten geloven dat nieuws een soort competitief voordeel biedt. Veel mensen vallen daarvoor. We maken ons zorgen als we weggerukt zijn van de stortvloed aan nieuws. We worden bang dat we iets belangrijks missen. In werkelijkheid is nieuwsconsumptie een competitief nadeel. Hoe minder nieuws je consumeert, hoe meer voordeel je hebt.
Bang dat je ‘iets belangrijks’ mist? Mijn ervaring is: als er iets belangrijks gebeurt, hoor je er toch wel over, zelfs als je leeft in een cocon die je beschermt tegen nieuws. Betrouwbaarder dan welke nieuwsorganisatie ook zijn vrienden en collega’s die je over relevante gebeurtenissen vertellen. Hun verhalen hebben een belangrijke toegevoegde waarde, omdat ze je prioriteiten kennen en jij weet hoe zijzelf denken. Je zult ook veel meer leren over de écht belangrijke gebeurtenissen en sociologische veranderingen door erover te lezen in gespecialiseerde of diepgravende tijdschriften of goede boeken, en door te praten met mensen die er echt veel van weten.
3. Nieuws beperkt het inzicht
Nieuws legt je niets uit. Nieuwsberichtjes zijn kapotgeslagen luchtbelletjes aan de oppervlakte van een veel diepere wereld. De media zijn trots dat ze de feiten correct brengen, maar die zo geprezen feiten zijn slechts de bijverschijnselen van diepere oorzaken. De media en de nieuwsconsumenten denken dat het kennen van een lange lijst feitjes hetzelfde is als het begrijpen van de wereld.
Niet de ‘nieuwsfeiten’ doen ertoe, maar de lijnen die de feiten verbinden. Wat we echt willen is het onderliggende proces: begrijpen hoe dingen gebeuren.
Helaas slagen schrikbarend weinig media er in om die oorzakelijke verbanden uit te leggen. De onderliggende processen die bepalend zijn voor veranderingen in de maatschappij, de politiek of het milieu spelen zich grotendeels buiten ons blikveld af. Ze zijn ingewikkeld, niet-lineair en lastig te verhapstukken voor onze hersenen (en die van journalisten).
Waarom mikken media op lichtvoetigheid? Op de anekdotes, de schandalen, de human interest en de plaatjes? Het antwoord is simpel: die verhalen zijn goedkoper te produceren.
De echt belangrijke verhalen zijn non-verhalen: langzame, krachtige bewegingen die zich ontwikkelen buiten de radar van de journalist, maar met een veranderend effect.
De meeste mensen geloven dat meer informatie leidt tot betere beslissingen. De media ondersteunen dat geloof. Ja, dûh! Dat is in hun belang. Helpt het ophopen van feitjes je om de wereld te begrijpen? Jammer genoeg niet. Juist het omgekeerde: hoe meer ‘news factoids’ je verwerkt, hoe minder je snapt van het grote verhaal.
Er is geen enkel bewijs dat nieuwsjunkies betere beslissingen nemen. En ze zijn zéker niet succesvoller dan Jan met de pet op. Als meer informatie inderdaad zou leiden tot economisch succes, dan zou je verwachten dat journalisten aan de top van de inkomenspiramide staan. Dat is niet het geval. Integendeel. We hebben geen idee wat de sleutel is tot succes, maar het is in elk geval níét het vergaren van weetjes.
Het lezen van nieuws om de wereld te begrijpen is erger dan helemaal niets lezen. Het beste is: jezelf compleet afsluiten van je dagelijkse portie nieuws. Lees boeken. Lees serieuze tijdschriften. Schrok niet langer spetterende koppen op.
4. Nieuws is gif voor je lijf
Nieuws prikkelt het limbische hormoonsysteem continu. Paniekverhalen zorgen voor een stortvloed aan glucocorticoïden (cortisol). Dat ontregelt je immuunsysteem en remt de vrijgave van groeihormonen. Anders gezegd: je lichaam raakt in een chronische toestand van stress. Een hoog niveau van glucocorticoïden verstoort je spijsvertering, remt de groei (van cellen, haar, botten) en leidt tot nervositeit en verhoogde vatbaarheid voor infecties. De nieuwsconsument riskeert schade aan zijn gezondheid. Andere mogelijke bijwerkingen van nieuws: angst, agressie, tunnelvisie en gevoelloosheid.
5. Nieuws versterkt onze denkfouten enorm
Nieuws voedt de moeder aller cognitieve fouten: het zoeken naar bevestiging. We negeren automatisch bewijs dat onze vooroordelen weerlegt, ten gunste van bewijs dat die vooroordelen juist bevestigt. In de woorden van Warren Buffet: „Waar de mens het beste in is, is nieuwe informatie zo interpreteren dat alle bestaande conclusies in stand blijven.” Dat is confirmation bias. Nieuwsconsumptie, in het bijzonder van op maat gesneden nieuwstoevoer, verergert deze menselijke fout. Het resultaat is dat we rondwandelen in een wolk van schijnbaar bevestigende gegevens – terwijl onze theorieën over onszelf en de wereld onjuist kunnen zijn. We raken vatbaar voor overmoedigheid, nemen ondoordachte risico’s en beoordelen kansen verkeerd.
Nieuws voedt niet alleen de confirmation bias, het verergert ook een andere cognitieve fout: onze liefde voor verhalen. De story bias. Onze hersenen hunkeren naar verhalen die ‘logisch’ lijken – zelfs als ze niet overeenkomen met de werkelijkheid. En nieuwsorganisaties leveren die verzonnen verhalen al te graag. In plaats van de eenvoudige mededeling dat de aandelenmarkt is gekelderd (of gegroeid) met 2 procent, zeggen nieuwspresentatoren: „De markt is gekelderd met 2 procent wegens X.” Deze X kan een gunstige winstprognose van een bank zijn, angst over de euro, werkloosheidsstatistieken, een beslissing van de FED, een terroristische aanslag in Madrid, een metrostaking in New York, een handdruk tussen twee presidenten, alles eigenlijk.
Dit doet me denken aan de middelbare school. Mijn geschiedenisboek gaf zeven redenen (geen zes, geen acht) voor het uitbreken van de Franse Revolutie. Feit is dat we niet weten waarom de Franse Revolutie begon. En zeker niet waarom hij precies in 1789 uitbarstte. En we weten ook niet waarom de aandelenmarkt beweegt hoe hij beweegt. Te veel factoren hebben invloed op dat soort verschuivingen. We weten niet waarom een oorlog uitbreekt, waarom een technologische doorbraak gebeurt of waarom de olieprijs schommelt. Elke journalist die schrijft ‘de markt beweegt omdat X’ of ‘het bedrijf ging failliet door Y’ is een idioot. Natuurlijk, X kan een causale invloed hebben gehad, maar dat is verre van bewezen, en andere invloeden kunnen veel meer betekenis hebben. Nieuwsberichten bestaan grotendeels uit niets anders dan verhalen en anekdotes die de plaatsen innemen van samenhangende analyses. Ik heb genoeg van deze goedkope ‘verklaringen’ voor de wereld. Het is verkeerd. Het is irrationeel. Het zijn vervalsingen. En ik weiger mijn denken erdoor te laten besmetten.
6. Nieuws verhindert het denkproces
Denken vergt concentratie. Concentratie vergt ononderbroken tijd. Nieuwsberichten zijn een soort vrije radicalen die gedachten belemmeren. Nieuws is gemaakt om je te onderbreken. Nieuwtjes zijn virussen die je aandacht opeisen voor hun eigen doel. Dit gaat niet over het stelen van tijd (zie reden acht). Dit gaat over het onvermogen helder na te kunnen denken, omdat je jezelf hebt blootgesteld aan die verstorende, kunstmatige berichtenstroom.
Nieuws verandert ons in oppervlakkige denkers. Maar het is nog erger. Nieuws tast het geheugen hevig aan. Er zijn twee typen geheugen. De lange-termijncapaciteit is bijna oneindig, maar het kortetermijngeheugen is beperkt tot een minimum hoeveelheid moeilijk vast te houden informatie (probeer maar eens een tiencijferig telefoonnummer te herhalen nadat je het voor de eerste keer hebt gehoord). Het pad van korte- naar langetermijngeheugen is een flessehals in de hersenen, maar alles wat je wil begrijpen moet erdoorheen. Als deze weg is versperd, kan er niets doorheen. Omdat nieuws concentratie hindert, verzwakt daardoor het begrip.
Je bezoekt Parijs niet in een uur en je haast je niet door het Museum of Modern Art in twee minuten. Waarom niet? Omdat de hersenen opstarttijd nodig hebben. Concentratie opbouwen vergt ten minste tien minuten leestijd. In minder tijd zal je brein de informatie oppervlakkig en ternauwernood opslaan. Nieuwsartikelen zijn als een briesje tegen je wang. Stel jezelf de vraag: wat is de toptien nieuwsberichten van een maand geleden (die nu niet meer in het nieuws zijn)? Als je moeite had het te herinneren, dan ben je niet de enige. Waarom zou je iets willen consumeren dat niets toevoegt aan je kennis?
Online nieuws heeft een nog ergere invloed. In een onderzoek uit 2001 lieten twee Canadese wetenschappers zien dat begrip afneemt als het aantal hyperlinks in een document toeneemt. Waarom? Omdat telkens wanneer een link verschijnt, je hersenen op zijn minst de keuze moeten maken niet te klikken, wat op zichzelf al een afleiding is.
Nieuwsconsumenten laten zich bedriegen door irrelevantie, en online nieuwsconsumenten zijn de grootste sukkels. Nieuws verstoort. Het pakt je aandacht alleen om het vervolgens in de war te gooien. Samen met een glucosetekort in je bloed, is afleiding door nieuws de grootste hindernis voor heldere gedachten.
7. Nieuws verandert de structuur van je brein
Nieuws is verslavend. Van verhalen willen we weten hoe ze aflopen. En met honderden willekeurige verhaallijnen in ons hoofd, is dat verlangen moeilijk te negeren.
Maar waarom is nieuws verslavend? Als je eenmaal de gewoonte hebt het nieuws te volgen, zul je voortdurend de drang voelen naar méér nieuws. Je bent gericht op de snel bekend wordende gebeurtenissen, daarover wil je meer weten. Dat heeft te maken met de zogenaamde ‘long-term potentiation’ (LTP) en het beloningssysteem van het brein. Een verslaafde heeft steeds meer drugs nodig om aan zijn dagelijkse kick te komen, omdat de stimuleringsdrempel steeds hoger komt te liggen. Wanneer je je aandacht richt op andere zaken – literatuur bijvoorbeeld, of kunst, geschiedenis, dierensalons, whatever – dan zul je meer gefocust zijn op die dingen. Zo werkt het brein nu eenmaal.
De wetenschap ging er altijd vanuit dat ons brein – een verzameling hechte verbindingen, gevormd door honderd miljard neuronen in de schedel – grotendeels ‘af’ is op het moment dat je volwassen bent. Inmiddels weten we dat dat niet zo is. Het menselijk brein is zeer kneedbaar. Zenuwcellen gaan voortdurend nieuwe verbindingen aan. Zodra we afstemmen op een nieuw cultureel fenomeen, zoals het consumeren van nieuws, verandert ons brein. Onze aanpassing aan nieuws gebeurt op een biologisch niveau. Nieuws herprogrammeert ons. Dat betekent dat ons brein ook anders werkt als we even geen nieuws consumeren. En dat is gevaarlijk.
Hoe meer nieuws we tot ons nemen, hoe sterker we onze hersenen trainen in vluchtig kennisnemen en multitasken. Daarbij negeren we de hersendelen die nodig zijn voor nauwkeurig lezen en geconcentreerd nadenken. De meeste nieuwsconsumenten– zelfs als ze voorheen gretige boekenwurmen waren – verliezen het vermogen om lange artikelen of boeken tot zich te nemen. Na vier, vijf pagina’s worden ze moe. Hun concentratie neemt af, ze worden onrustig. En dat komt niet doordat ze ouder zijn geworden. Of doordat ze voor lezen geen tijd meer zouden hebben. Het komt doordat de fysieke structuur van hun brein verandert. Of, zoals hoogleraar Michael Merzenich (University of California, San Francisco), een pionier op het gebied van neuroplasticiteit, het omschrijft: „We trainen ons brein om het te richten op onzin.”
Grondig lezen is onmogelijk los te zien van van diep nadenken. Wanneer je nieuws consumeert, verandert je brein structureel. Je manier van denken wordt anders. Wie zijn concentratie en bezinning terug wil moet op een strikt nieuwsvrij dieet.
8. Nieuws heeft hoge kostenNieuws verspilt tijd. Het vraagt een buitensporig hoge prijs.
Nieuws belast de productiviteit op drie manieren. Ten eerste: bereken hoeveel tijd het je kost om nieuws te volgen. Dit is de tijd die je concreet verspilt aan het lezen van, luisteren of kijken naar het nieuws.
Ten tweede: tel de tijd op die het kost om daarna je concentratie te hervinden: de omschakeling. Dit is de tijd die je verspilt terwijl je probeert terug te komen bij wat je aan het doen was voordat het nieuws je onderbrak. Je moet alles weer op een rijtje zetten. Wat wilde je ook al weer gaan doen? Elke keer dat je je werk onderbreekt om naar het nieuws te kijken, kost het meer tijd om weer tot jezelf te komen.
Ten derde: nieuws leidt ons nog uren af nadat we de spannendste nieuwtjes van de dag hebben geconsumeerd. Nieuwsverhalen en foto’s schieten ons uren, soms zelfs dagen later nog te binnen. Constant onderbreken ze je gedachtenstroom. Waarom zou je dat jezelf aandoen?
Als je elke ochtend een kwartier de krant leest, tijdens de lunch een kwartier naar het nieuws kijkt en nog een kwartier voordat je gaat slapen, dan vreet dat een wezenlijke hoeveelheid tijd. Tel daar vijf minuten hier en daar op van nieuwsconsumptie tijdens je werk, plus de tijd dat je afgeleid bent en je je gedachten weer op orde moet brengen. Je verliest in totaal minstens een halve dag per week aan productieve uren. Een halve dag – en waarvoor?
Op wereldschaal is het verlies aan potentiële productiviteit enorm. Neem de terreuraanslagen in Mumbai van 2008, toen terroristen zo’n tweehonderd mensen vermoordden in een daad van huiveringwekkend exhibitionisme.
Stel je voor dat een miljard mensen gemiddeld een uur van hun aandacht wijdden aan de tragedie in Mumbai: door het nieuws te volgen, naar een deskundige op televisie te kijken, erover na te denken. Het getal is een wilde gok, maar de gok is niet zomaar een wild getal. India alleen al telt meer dan een miljard mensen. Velen van hen hebben het drama dagenlang gevolgd. Een miljard mensen vermenigvuldigd met een uur is een miljard uur, en dat is meer dan honderdduizend jaar. De gemiddelde levensverwachting wereldwijd is op dit moment 66 jaar. Bijna tweeduizend levens werden dus opgeslokt door nieuwsconsumptie. Dat is veel meer dan het aantal mensen dat in Mumbai werd vermoord. Welbeschouwd deelden de nieuwslezers ongewild het bed met de terroristen.
De aanslagen in Mumbai hadden tenminste nog concrete gevolgen. Maar kijk eens naar de uren die verloren gingen toen Michael Jackson doodging – de nieuwsverhalen hadden geen werkelijke inhoud, en miljoenen uren werden verspild.
Informatie is niet langer een schaars goed. Aandacht is dat wel. Waarom zou je het zo makkelijk weggeven? Je gaat niet zo onverantwoordelijk om met je geld, je goede naam of je gezondheid. Waarom zou je je geest weggeven?
9: Nieuws verpest het verband tussen reputatie en prestatie
Reputaties bepalen hoe mensen met elkaar samenwerken in een gemeenschap. Lang geleden bestond er een directe band tussen de reputatie van een individu en zijn werkelijke prestaties. Je zag hoe een stamgenoot in z’n eentje een tijger doodde en je verspreidde het nieuws over zijn moed. Met de opkomst van massamedia is het concept ‘roem’ onze samenleving binnengeslopen. Dit concept is misleidend omdat mensen doorgaans beroemd worden om redenen die van weinig belang zijn voor ons leven. De redenen waarom media filmsterren en nieuwslezers met roem worden overladen, zijn vaak dubieus. Nieuws tast de relatie tussen reputatie en prestatie aan. Het tragische is dat de sterrencultus de prestaties verdringt van degenen die meer inhoudelijk bijdragen aan de samenleving.
10. Nieuws wordt gemaakt door journalisten
Goede, professionele journalisten nemen de tijd voor een verhaal, controleren de feiten en denken het allemaal goed door. Maar zoals elke beroepsgroep kent ook de journalistiek incompetente, valse beoefenaars die niet de tijd – of het talent – hebben voor diepe analyse. Het verschil tussen een goed verzorgd verhaal van een professional en een nonchalant, glibberig haaststuk van een schrijver met een rancune is niet altijd duidelijk: het lijkt allemaal op nieuws. Mijn schatting: minder dan 10 procent van de nieuwsverhalen is origineel. En aan minder dan 1 procent ligt echte onderzoeksjournalistiek ten grondslag. Een Watergate wordt slechts één keer in de vijftig jaar onthuld. Veel journalisten flansen de rest van het nieuws bij elkaar uit nieuws dat door anderen is gemaakt, uit algemene kennis, uit oppervlakkige redeneringen en met alles wat ze op internet kunnen vinden. Sommige journalisten kopiëren elkaar of verwijzen naar oudere stukken, zonder dat altijd de tussentijdse correcties worden meegenomen. Door dat kopiëren en door het opnieuw kopiëren van de kopieën nemen de fouten en de irrelevantie van nieuwsverhalen toe.
11. Gemelde feiten zijn soms fout, voorspellingen altijd
Soms zijn gemelde feiten gewoon niet juist. Met steeds minder redactioneel budget bij grote nieuwsorganisaties, lijkt het checken van feiten een bedreigde stap te zijn in het nieuwsproces.
Het tijdschrift The New Yorker is legendarisch in het checken van feiten. Het verhaal gaat dat als een artikel het Empire State Building noemde, iemand van de afdeling ‘feiten checken’ naar buiten ging om visueel te verifiëren dat het gebouw er nog stond. Ik weet niet of dit verhaal waar is, maar het maakt een punt duidelijk. Tegenwoordig is de feitenchecker een bedreigde soort bij de meeste nieuwsorganisaties (hoewel nog steeds in leven bij The New Yorker).
Veel nieuwsverhalen bevatten voorspellingen, maar iets nauwkeurig voorspellenis onmogelijk in een complexe wereld. Overweldigend bewijs toont aan dat voorspellingen van journalisten en experts op het gebied van financiën, sociale ontwikkelingen, wereldwijde conflicten en technologie er bijna altijd compleet naast zitten. Dus waarom lezen we die zooi eigenlijk?
Hebben kranten de Eerste Wereldoorlog voorspeld, of de Grote Depressie, de seksuele revolutie, de ineenstorting van het Sovjetrijk, de opkomst van internet, resistentie tegen antibiotica, de daling van het Europese geboortecijfer of de explosie van het aantal depressies? Misschien vind je een of twee juiste voorspellingen in een zee van miljoenen onjuiste. Onjuiste voorspellingen zijn niet alleen nutteloos, ze zijn ook schadelijk.
Om de nauwkeurigheid van jouw eigen voorspellingen te verbeteren, laat het nieuws weg en gooi met een dobbelsteen. Of, als je klaar bent voor meer diepgang, lees boeken en goed geïnformeerde tijdschriften om de onzichtbare mechanismen te begrijpen die onze wereld aandrijven.
12. Nieuws is manipulatief
Onze evolutionair verleden heeft ons uitgerust met een goede onzin-detector in directe persoonlijke interacties. We ontdekken zonder na te denken manipulatie met aanwijzingen die verder gaan dan de gesproken taal. Het gaat om gebaren, gezichtsuitdrukkingen en tekenen van nervositeit zoals zweterige handpalmen, blozen, en lichaamsgeur. Omdat we in kleine groepen mensen leefden, kenden we ook bijna altijd de achtergrond van de boodschapper. Informatie was altijd voorzien van een uitgebreide verzameling extra gegevens. Tegenwoordig vinden zelfs zorgvuldige lezers het moeilijk en tijdrovend om onpartijdige nieuwsverhalen te onderscheiden van teksten met een particuliere agenda. Waarom doen we onszelf dat aan?
Verhalen worden geselecteerd of tendentieus weergegeven om adverteerders te behagen (advertising bias) of de eigenaars van de media (corporate bias), en elk medium heeft de neiging om te melden wat iedereen meldt, en om verhalen te vermijden die mensen beledigen (mainstream bias).
De pr-industrie is net zo groot als de nieuwsindustrie – het beste bewijs dat journalisten en nieuwsorganisaties kunnen worden gemanipuleerd, of in ieder geval beïnvloed of gestuurd. Bedrijven, belangengroepen en andere organisaties zouden niet zoveel geld uitgeven aan pr als het niet zou werken. En als spindokters journalisten kunnen manipuleren, die van nature sceptisch staan tegenover machtige organisaties, waarom denk je dan dat jij wel kan ontsnappen aan hun trucs?
Neem het verhaal van Nurse Nayirah. Nayirah was een 15-jarig meisje uit Koeweit die een getuigenis aflegde in het Amerikaanse Congres in de aanloop naar de Golfoorlog van 1991. Ze zei dat ze had gezien hoe Iraakse militairen baby’s hadden vermoord in Koeweit. Vrijwel elk medium meldde het verhaal. Het Amerikaanse publiek was verontwaardigd, wat er weer voor zorgde dat het Congres geneigd was om voor de oorlog te stemmen. Haar getuigenis, die door alle media destijds als geloofwaardig werd beschouwd, werd later beschouwd als oorlogspropaganda.
Journalistiek schetst een gemeenschappelijk beeld van de wereld en biedt een gemeenschappelijke verzameling verhalen om over de wereld te discussiëren. Het bepaalt de publieke agenda. Wacht: willen we echt dat nieuwsredacteuren de publieke agenda bepalen? Ik geloof dat het slecht is voor democratie als de media de agenda bepalen.
13. Nieuws maakt ons passief
Nieuwsverhalen gaan vrijwel altijd over zaken waarop je zelf geen invloed hebt. Dit creëert een fatalistische houding bij lezers.
Vergelijk dat eens met ons evolutionaire verleden, toen vrijwel ieder stukje nieuws kon leiden tot actie. Ons verleden bereidde ons voor om altijd te handelen als er nieuwe informatie was, maar nu worden we passief door de dagelijkse herhaling van nieuws waarvoor we geen bijpassende handeling hebben. Het tapt onze energie af, het vermoeit ons totdat we een wereldbeeld hebben dat pessimistisch is, ongevoelig, sarcastisch en fatalistisch. Als het menselijk brein stuit op een stortvloed van dubbelzinnige informatie waar je niets mee kan, dan kan de reactie zijn: passiviteit en slachtofferschap. De wetenschappelijke term daarvoor is ‘learned helplessness’: aangeleerde hulpeloosheid. Het is een beetje vergezocht, maar het zou me niet verbazen als de nieuwsconsumptie op zijn minst gedeeltelijk bijdraagt aan de wijdverspreide ziekte van depressie. Uitgezet op een tijdlijn valt de verspreiding van depressie bijna perfect samen met de groei en volgroeidheid van de massamedia. Toeval misschien, of misschien heeft het voortdurende bombardement van brand, hongersnood, overstroming en mislukking toch wel bijgedragen aan depressie ook al komen die droevige berichten over de vier F’s: (fire, famine, flood en failure) vaak van ver.
14. Nieuws geeft ons de illusie van zorgzaamheid
Kathleen Norris (met wie ik het vaak niet eens ben) zei het precies goed: „We willen graag geloven dat we nog altijd betrokken zijn als onze ogen wegzwerven van de nieuwslezer die de nieuwste wreedheid aankondigt, naar de sportuitslagen en het beursnieuws die langskomen aan de onderkant van het scherm. Maar het eindeloze bombardement van beeld en de stortvloed van woorden hebben ons ondoordringbaar voor medeleven gemaakt.”
Nieuws geeft ons een warm mondiaal gevoel. We zijn allemaal wereldburgers. We zijn allemaal verbonden. De planeet is een groot global village geworden, een dorp op wereldschaal. En we zingen ‘We Are the World’ en zwaaien met onze aanstekers in volmaakte harmonie met duizenden anderen. Dit geeft ons een gloeiend en wazig gevoel dat een illusie van zorgzaamheid oplevert waarmee we verder weinig opschieten. Deze aantrekkingskracht van alles dat getuigt van wereldwijde broederschap heeft de geur van een gigantische hersenschim. Want het is helemaal niet door nieuwsconsumptie dat wij met elkaar verbonden zijn. We zijn verbonden omdat we op elkaar reageren en handel drijven.
15. Nieuws doodt creativiteit
Alles wat we al weten beperkt onze creativiteit. Dit is een van de redenen waarom wiskundigen, romanschrijvers, componisten en ondernemers vaak het meest creatief zijn als ze jong zijn. Ze weten niet dat veel al eerder is geprobeerd. Hun hersenen opereren in een weidse onbewoonde ruimte die stimuleert om nieuwe ideeën te bedenken en na te jagen. Ik ken geen enkele echt creatieve geest die een nieuwsjunkie is – geen schrijver, geen componist, geen dokter, geen wetenschapper, geen muzikant, geen ontwerper, geen architect en geen schilder. En aan de andere kant ken ik een heel zootje van hevig niet-creatieve figuren die nieuws slikken als een drug.
De creativiteitdodende kracht van nieuws kan ook het gevolg zijn van iets simpelers wat al eerder aan de orde kwam: afleiding. Ik kan me niet voorstellen dat je nieuwe ideeën krijgt als je blootstaat aan de afleiding die nieuws altijd biedt. Als je oude oplossingen wilt bedenken: volg het nieuws. En als je zoekt naar nieuwe oplossingen: volg het niet.
Epiloog: wat moeten we dan doen?
Leef zonder nieuws. Gooi het er helemaal uit. Ga cold turkey. Maak nieuws zo ontoegankelijk als maar kan. Wis de nieuws-apps van je iPhone. Verkoop je tv. Zeg je krantenabonnementen op. En laat de kranten en tijdschriften die rondslingeren op luchthavens en stations gewoon liggen. Zet de startpagina van je browser niet op een nieuwssite. Start je browser met een site die nooit verandert, hoe droger hoe beter. Wis de nieuws-widgets van je bureaublad.
En als je dan toch de illusie wilt hebben dat je ‘niks belangrijks mist’, dan adviseer ik je om iedere week even op de samenvattingenpagina van de Economist te kijken. Maar niet langer dan vijf minuten.
Lees tijdschriften en boeken die de wereld verklaren – Science, Nature, The New Yorker, The Atlantic Monthly. Zoek tijdschriften die inzicht geven en die niet bang zijn om je de complexiteit van het leven te tonen en ook niet om je puur te amuseren. De wereld is gecompliceerd en dat kunnen we niet veranderen. Dus je moet lange en diepzinnige artikelen en boeken lezen die die complexiteit weerspiegelen. Probeer een boek per week te lezen. Of liever: twee of drie. Geschiedenis is goed. Net als biologie en psychologie. Op die manier ga je de onderliggende mechanismen van de wereld begrijpen. Kies voor diepte en niet voor breedte. En geniet van teksten die je echt interesseren. Geniet van het lezen.
De eerste week is het moeilijkst. Het besluit om niet het nieuws te checken terwijl je nadenkt vraagt discipline. Je bent in gevecht met een ingebouwde neiging van je brein. In het begin voelt het alsof je contact verliest of zelfs in sociaal isolement terechtkomt. Iedere dag wil je je favoriete website checken. Doe het niet! Blijf bij cold turkey afkicken. Dertig dagen geen nieuws. En na die dertig dagen zul je meer ontspannen houding tegenover nieuws staan. Je zult zien dat je meer tijd hebt, meer concentratie en meer begrip van de wereld.
Na een tijdje kom je erachter dat je ondanks je nieuwsblokkade geen belangrijke feiten hebt gemist. Als informatie echt belangrijk is voor je beroep, je bedrijf, je familie of je gemeenschap, dan zul je het op tijd horen: van je vrienden, van je schoonmoeder of van wie je ook verder ziet of spreekt. Als je bij je vrienden bent, vraag hun of er nog iets belangrijks is gebeurd in de wereld. Die vraag kan een geweldige conversation starter zijn. Maar meestal zal het antwoord zijn: ‘niet echt’.
Ben je bang dat een nieuwsvrij bestaan je een paria op feestjes maakt? Nou, misschien weet je dan niet dat Lindsay Lohan naar de gevangenis moest, maar je weet wel meer intelligente feiten. Over de culturele betekenis van het voedsel dat je eet, of over de ontdekking van planeten buiten ons zonnestelsel. Schaam je niet om je nieuwsdieet te bespreken. De mensen zullen gefascineerd zijn. Goed nieuws
De samenleving heeft journalistiek nodig – maar op een andere manier. Onderzoeksjournalistiek is belangrijk voor iedere samenleving. We hebben meer hardcore journalisten nodig, die zich ingraven in betekenisvolle verhalen. We hebben verslaggevers nodig die onze samenleving in de gaten houden en de waarheid achterhalen. Het belangrijkste voorbeeld is Watergate. Maar belangrijke ontdekkingen hebben niet per se de vorm van nieuws. Vaak is verslaggeving niet tijdgevoelig. Lange krantenartikelen en grondige boeken zijn prima vehikels voor onderzoeksjournalistiek – en nu je bent afgekickt van het nieuws, heb je daar ook alle tijd voor.
Disclaimer
Deze tekst vertegenwoordigt zo waarachtig mogelijk mijn denkbeelden op het moment van schrijven. Maar ik behoud mij het recht voor om van gedachten te veranderen wanneer ik maar wil.
(vertaling: redactie nrc.next)
Rolf Dobelli
De Zwitser Rolf Dobelli (1966) studeerde bedrijfswetenschappen en is bestuursvoorzitter van GetAbstract (The World’s Largest Library of Business Book Summaries). Hij introduceerde de jaarlijkse conferentie ZURICH.MINDS en schrijft wekelijks een column voor de Frankfurter Allgemeine Zeitung en boekrecensies voor de Washington Post.
Dobelli volgt het nieuws niet, hij leest alleen de wetenschapstijdschriften Science en Nature. Vorig jaar publiceerde hij op zijn site dobelli.com het hier vertaalde essay Why you should stay away from news (pdf).
In : boeken
Tags: nieuws boeken tijdschriften
